ANKARA – Hükümetin pandemi periyodunda vatandaşlara yaptığı yardımın yetersizliği tartışılıyor. Yetkililer “milyarlarca lira” dayanak yapıldığını açıklarken muhalefet bilhassa ‘tam kapanma’ periyodundaki takviyenin yetersizliğine dikkat çekiyor. Dünyanın farklı ülkeleri ile yapılan kıyaslamalar da Türkiye’nin direkt dayanak veren ülkeler sıralamasında epey geride yer aldığını gösteriyor.
Hükümetin iktisada bakışında sorun olduğunu, salgın devrinde topluma yönelik direkt takviyelerin kâfi olmadığını belirten HDP İstanbul Milletvekili Prof. Dr. Erol Katırcıoğlu ile konuştuk:
Salgın devrinde ekonomik manada da toplum güç bir süreçten geçiyor. Pandemi periyodunda iktidarın topluma yönelik direkt ekonomik dayanakları kâfi oldu mu?
Doğal ki hayır. Hükümetin iktisada bakışında sorun var. Hükümet sanıyor ki pandemi yalnızca üretimi vurdu. İktisadın arz yapısına dokundu diye düşünüyorlar. Onun için de iş dünyasına takviyeler vererek üretimin artmasını planlıyorlar. Hükümet tersten bakarak, üreticiyi destekleyerek, elde edeceği üretim artışını satın alacak talep varmış üzere iş dünyasına takviye vermeyi tercih etti. Öte yandan işsiz kalanların, taban fiyatla çalışanların, bayanların, gençlerin talepleri kelam konusu olmadı. Hükümetin bu türlü bakmasından ötürü toplumun talep tarafını yani toplumun geniş kesitine yönelik bir uygulama yapmadı. O sebeple de hükümetin pandemiyle çabada yanlışsız kararlar verdiği kanaatinde değilim.
‘HÜKÜMET GELİR TRANSFERİ SİYASETİ ORTAYA KOYMADI’
DİSK Araştırma Merkezi’nin (DİSK-AR) yaptığı araştırmaya nazaran Türkiye, dünyada pandemi periyodunda vatandaşlara en az nakit takviyesi veren ülkelerden biri oldu. Dünya genelinde yapılan 7,9 trilyon dolarlık global gelir takviyesi ve nakit harcamanın içinde Türkiye’nin yaptığı harcama sırf binde 1 oranında kaldı. Bu bağlamda pandemi periyodu Türkiye’de, dünyadaki farklı ülkelere nazaran daha ağır yaşanıyor diyebilir miyiz?
Diyebiliriz. Hükümet 17 günlük kapanma kararı verdi ancak bu kararı verdiğinde ortaya çıkacak olan gelir kayıplarını önlemek için rastgele bir gelir transferi siyaseti ortaya koymadı. Bunun aykırısını yaptı. Kapanma kelam konusu olduğunda esnafa, işsiz kalmış insanlara, fakir kalmış insanlara dayanak vermek üzere bir siyaset izlemedi. Hükümetin anlamakta zorlandığı şeylerden bir tanesi şu. Bu pandemi denen kıssanın tesiri çok uzun yıllar tahminen de devam edecek. Şu an yaşadığımız süreci düşündüğümüzde pandeminin bütün istatistiklere yansıyan tesirleri oldu. Örneğin Türkiye’de ölçülen enflasyon tümüyle palavra bir enflasyon oranı. Zira TÜİK çok uygun niyetli bile olsa şunu gözeten bir yerden bu işi yapmıyor. Pandemi insan davranışlarını, tüketim alışkanlıklarını değiştirdi. Münasebetiyle enflasyon sepetinin içerisine neler koyacağınız etabında daha evvelki tercihlerden farklı tercihler kelam konusu olmaya başladı. TÜİK bu değişimi dikkate alan bir enflasyon hesaplaması yapmıyor. Yapmaya çalışanlara da soruşturma açıyorlar.
‘YARIN İKTİDARIN MODÜLÜ OLACAĞIMIZI DÜŞÜNÜYORUZ’
HDP, alanda ekonomik problemlere dair yaşananları birinci ağızdan dinleyerek Diyarbakır, İzmir, Mersin ve Van’da, “İş ve Aş Buluşmaları” gerçekleştirdi. Saha bize ne anlatıyor?
Halkla temas ettik ve çıkan şey şu. Bir defa Halkların Demokratik Partisi’nin halini yanlışsız buluyorlar. Bilhassa bizim önümüzdeki devirde büyük bir olasılıkla iktidarın kesimi olacağımızı söylememiz bilhassa bize oy veren ve sempati duyan insanların beklediği bir tabirdi. Bunun ötesinde yaptığımız birtakım yanlışlı davranışları da eleştirdiler. Lakin bütün bunların ötesinde bilhassa esnaf kan ağlıyor. Gittiğimiz altı yedi kentte esnaflarla konuşacak üzere değildik. O kadar çok sayıda insan AK Parti’ye oy verdiğini söyleyerek şu andaki uygulamalara kızgın ki… Biz bunu duymuş olmaktan ötürü hem üzüldük hem de sevindik. Sahiden de hükümet açısından bakınca her şey parlak. Kimse aç değil açıkta değil. O denli bakıyorlar lakin gerçek o değil.
‘İŞ ADAMLARI KÜRT OLUŞLARINDAN ÖTÜRÜ KREDİ ÇEKMEKTE PROBLEM ÇEKTİKLERİNİ ANLATTI’
Bilhassa Diyarbakır’da harikulade bir ayrımcılık olduğunu anlıyorum. Birçok Kürt Diyarbakırlı iş adamı yatırım yapmak istiyor, yapıyor ama o kadar çok mahzurla karşılaştıklarını söylüyorlar ki. Yalnızca ve yalnızca Kürt oluşlarından ötürü banka kredisi çekmekte ıstırap çektiklerini anlatılar bize. Bu çok düşündürücüydü.
‘TÜRKİYE İŞ SERMAYESİ, TÜRKİYE TOPLUMUNU DÜŞÜNEREK DAVRANAN BİR SERMAYE DEĞİL’
Toplum bir yandan geçinemediğini söz ederken Türkiye’de iş dünyası temsilcilerinde ise sessizlik olduğu tabir ediliyor. Bu sessizlik siyasi havayla direkt alakalı mi?
Türkiye iş dünyası, iş sermayesi Türkiye toplumunu düşünerek davranan bir sermaye değildir bir kez. Türkiye iş dünyası her vakit batıyla işbirliği yapar ve Türkiye devletiyle olan alakası de büsbütün “Al gülüm ver gülüm” bağlantısıdır.
Bugünlerde Sedat Peker’in açıklamalarını dinliyorsunuz siz de. Temelinde iktisatta görünen şeylerin gerisinde nelerin yattığına yönelik hayli düşündürücü şeyler söylüyor Peker. Marinanın nasıl alındığını, siyasalların işin içine nasıl karıştığını söylüyor. Bu çok yaygın bir şey temelinde. Sanmayın o beş tane Tayyip Erdoğan’a takviye veren iş adamı da artık bunun bu türlü devam etmesinden şad. Lakin kendi güvenliği için bu hükümetin devamından yana davranmak durumunda kalıyorlar. Yani demek istediğim iş dünyası belirleyici olmaktan çok belirlenen olduğu için bu belirlenenlik özelliğinden ötürü da değerli bir aktör olarak gözükmüyor ve sesini çıkarmamayı tercih ediyor.
‘TÜRKİYE’DE SİYASET İKTİSADIN ÖNÜNDE’
Türkiye’de siyaset iktisadın önündedir. Ekonomik gelişmeler bize ülkenin nereye gideceğine dair gereğince ipucu vermez. Zira siyasi aktörlerin ne yapacağı iktisattan çok daha kıymetli. Bu nedenle seslerini çıkarmamaları bana garip gelmiyor. TÜSİAD üzere bir kuruluş “Ne oluyor” dese keşke. 128 Milyar dolar nasıl harcandı kime harcandı diye sorsalar keşke. Bu sorulara yanıt vermeye zorlayacak iş dünyası yok ortada.
‘EKONOMİK ŞARTLARIN KISA DEVİRDE TAMİR EDİLMESİ ZOR’
Hükümetin ekonomik manada kaynak düşüncesi yaşadığını geçmiş açıklamalarınızda tabir ediyorsunuz. Bu kaynak problemi gelecekte vatandaşların omuzlarına daha da yük olacak mı?
İktisadın yönetilmesiyle ilgili önemli meşakkatler var. Bilhassa dış borçlar, iç borçlar ve bunların ödenmesiyle ilgili kaynakların giderek daraldığını düşünüyorum. Son olarak 35 milyar dolarlık bir cari açığın olduğunu düşünüyorum. Biz iktisatçıların borç krizini ima eden oranı yüzde 5-6. Cari açık, Gayri Safi Ulusal Hasıla’nın yüzde 5’ini geçerse o ülkenin ödeme kasveti çekeceğini söyleriz.
Bunun ötesinde Türkiye halkının değerli bir tasarrufunu dolar üzerinden yaptığını biliyoruz. Lakin ülke iktisadında Merkez Bankası’nın siyasetleri, bu insanların dolarlarını bozdurup Türk Lirası’na geçmeyi cesaretlendiren bir biçimde gelişmiyor. Türkiye’nin ihracatı da çok parlak değil. Değerli bir döviz kalemi turizmdi lakin çok problemli günler yaşanıyor. Rusya zati uçuşları durdurdu. Bizim döviz kaynaklarımız ihracatımızda turizm gelirleriydi burada da ıstırap olduğu çok açık. Bunun yanında çok yüksek seviyeli bir enflasyon var. İşsizlik giderek artıyor. Hasebiyle bu ekonomik şartların tamir edilmesi güç. Kısa devirde zati çok sıkıntı.
‘ERKEN SEÇİME GİTMEK ZORUNDA KALACAKLAR’
Onun için de IMF’ye gitmek istemiyorlar lakin bir erken seçime gitmek zorunda kalacaklar üzere gözüküyor. Zira bu ekonomik olarak sürdürülebilir değil. Zati birçok yerde dolaylı vergileri arttırarak yürüyorlar. Plan Bütçe Komisyonu’na gelen son iki torba kanuna baktığımızda temelinde bütçeye gelir elde etmek için yapılan mali düzenlemeler olduğunu görüyoruz. Kaynak bulmakta zorlanıyorlar ve halkın vergi ödeyecek hali kalmadı. Dış borca yönelmeleri lazım lakin risklerin yüksekliğinden ötürü yüksek faizle lakin kredi bulma talihine sahipler. Bu da bilhassa gelecek jenerasyonları çok daha büyük mali kasvetlere sürükleyecek diye düşünüyorum.
‘SEÇİM OLURSA MUHALEFETİN KAZANACAĞI ŞARTLAR ORTAYA ÇIKMAKTA’
Erken seçime gidilebileceğini söylediniz. Toplumda bireylerin borç kapasitelerinde son evreye gelindiği tabir edildiği periyotta bu durum sizce sandığa nasıl yansıyacak?
Bir seçim olursa muhalefetin kazanacağı şartlar ortaya çıkmakta. Bunun karşılığında da hükümet muhalefetin iktidara gelmesini daraltmak için elinden geleni yapıyor. Bu ne kadar muvaffakiyete ulaşacak bilmiyoruz. Açıkçası muhalefetin de çok makul hareket ettiğini söylememiz çok güç. Hala Akşener, ‘HDP’ diyor. HDP sizden çok daha demokrat bir parti bir kez. Biz Türkiye’nin en demokratik partisiyiz. Nereye bakarsanız bakın. Her mevzuda en demokratik lafları söyleyen, en kıymetli tedbirleri öneren bizleriz. Biz en azından şöyle bir umudu taşıyoruz. En azından taban bir demokrasi ve seçim güvenliği problemlerinde birlikte davranabilecek bir atmosfer yakalayabiliriz. Muhalefetin daha akıllı davranması lazım lakin şimdi o aklı göremiyoruz. Biz yolumuza devam edeceğiz alışılmış. Bizim talihimiz şu. Biz yüzde 10’un üzerindeyiz ve her geçen gün de oyumuz artıyor. Onun için seçim yapılabilirse ki, parantez içerisinde yapılmama ihtimali hiç yok değildir diye düşünüyorum, Tayyip Erdoğan’ın seçilme talihinin çok olmayacağını düşünüyorum.
‘ÜRETİMİN ARTMASI LAZIM’
HDP’nin gelecekte iktidarın kesimi olacağını tabir ettiniz. HDP mümkün iktidar halinde ne tıp ekonomik adımları bugünden vadediyor? Hangi adımların ivedilikle atılması gerekiyor?
Türkiye hala gelişmekte olan bir ülke. Gereğince gelişmemiş bir iktisat ve çok bozuk bir gelir dağılımı var. Biz iktidarda olunca yapacaklarımızdan bir tanesi gelir dağılımını düzeltmek bir öteki yandan da üretimi arttırıcı önlemler almak. Mesela kooperatifler üzere olabilir, iştirakçi şirketler aracılığıyla olabilir.
‘PARANIN GEÇMEDİĞİ ALANLAR YARATABİLİRİZ’
İkinci olarak da paranın geçmediği kamusal alanlar yaratabiliriz. Orada Ali Koç ya da bilmem kim olduğunuza bakmaksızın tıpkı hizmeti rastgele bir vatandaşla paylaşabilecek kadar tesirli kamu alanları yaratabiliriz. Örneğin o denli bir hastane sistemi getirebiliriz ki, siz Ali Koç da olsanız, dünyanın zengini de olsanız gidip orada ameliyat olursunuz. Ben de sıradan bir vatandaş olarak birebir yerde ameliyat olabilir hale gelirim. Bunu yaptığınız vakit insanları hizmet karşısında eşitlemiş olursunuz. Onların zenginliği, fakirliği o hizmeti alımıyla bağlantılı olmaktan çıkar, herkes birebir hizmeti alır. Bu güzelleştirici düzenektir. Bu türlü bir perspektifte gelir dağılımının düzeltilmesi gerekiyor. Bunları yaparken de bizim parti olarak hassasiyetimiz etraf ve ekolojidir. Bunları dikkate alan bir yerden bunları yapmamız gerekiyor. Yoksa Tayyip Erdoğan’ın yaptığını söylediği üzere büyük yollar büyük barajlar büyüklükle küçüklükle olacak şeyler değil. Bunlar akılla olacak şeyler. Bir iktisatçı mottosu şudur. Karar alanlar ebediyen kendi çıkarlarına uygun karar alırlar. Karar sisteminde az sayıda siyasetçi varsa bilin ki o sistemde alınacak olan kararlar siyasetçilerin lehine olacaktır. Biz iştirakçi bir perspektiften bakmaya çalışıyoruz. Beşerler kendi hayatlarını etkileyecek kıymetli kararlarda kendilerinin katkısının olmasını istiyorlar ve bunun önünü açacağız.