Korona virüsü pandemisinde marketlerde çalışan personellerin iş yükü arttı. Personeller 12 saate varan müddetlerle çalıştırılıyor. Bu nedenle haklarını aramak isteyen market çalışanlarına Kod-29 münasebet gösterilerek işlerine son veriliyor. Son olarak da Şanlıurfa Ceylanpınar’da iki A101 çalışanı işten atıldı. Mağaza Market-Sen Örgütlenme Uyumu Üyesi Doğan Can Aras, market çalışanlarının sıkıntılarını ve personellerin maruz kaldığı uygulamaları anlattı.
‘PATRONLAR PERSONELLERİN EMEĞİ KARŞISINDA AHLAK KURALLARINA UYMUYOR’
Doğan Can Aras, işten çıkarmaların yasaklandığı günden bu yana Kod-29 ile işten atmanın eskiye oranla arttığını söyledi. Aras bunun nedenini, “Çünkü işverenler emekçilerin var olan haklarını gasp etmek istiyor” diye kıymetlendirdi: “Kıdem tazminatını vermeden, çalışanın sicilini karalayarak, alacağı işsizlik maaşından bile yoksun ederek keyfi olarak personelleri işten attılar. Kod-29’u, ‘İşveren tarafından ahlak ve uygun niyet kurallarına alışılmamış davranış nedeni ile iş akdinin feshi’ ile tanımlayabiliriz. Ancak işverenlerin personellerin verdiği emek karşısında ahlak ve düzgün niyet kurallarına uymadıklarını görmekteyiz. SGK Kod-29’u bölerek bu haksız işten atmaların aslında üzerini örtmeye çalıştı. Kod-29; Kod-18, Kod-46, Kod-49 diye devam ediyor.”
‘ZORLA İSTİFA ETTİRİLİYORLAR’
Market çalışanlarının istifaya zorlandığını anlatan Aras, şöyle devam etti: “Pandemi boyunca zincir market işverenleri, personelleri daha güçlü ve ekstrem şartlara zorlayarak en yüksek karı hedefledi. Emekçiler 12 saatlik müddetlerde köle üzere çalıştırıldı. Personelden alınacak bir şey kalmayınca çeşitli mazeretler ile işten uzaklaştırıldılar. Zincir marketlerde çoğunlukla personeller zorla istifa ettiriliyor. İş yükleri artırılıyor, baskı ve tehditlerle hakları yenerek istifa kağıtlarına imza attırılıyor. En son Şanlıurfa Ceylanpınar’da A101 emekçileri, sorumluların keyfiyeti ile işten atıldılar. Gösterdikleri münasebet Kod-49’tu. Bu kod mazeret. Temel sorun personellerin başına zabit diye atanan sorumluların keyfiyetiydi. Personeller Ceylanpınar’da sorumluların ağa üzere davrandığını, personelleri de marabaları üzere gördüğünü sendikamıza anlattılar. Biz #A101deAğalıkBitecek çalışmasıyla bu gerçekleri gündem ettik. Şu anda misal meselelerle karşılaşan birçok personelden müracaat ve üyelik alıyoruz.”
MARKET ÇALIŞANLARINA DAVET
Sendika olarak market çalışanlarına seslenen Aras, “Asla korkmayın” dedi ve ekledi: “Çalışma hayatında binlerce sorunu sırtlayan ve emeği sömürülen emekçinin kıdem hakkı, ihbar hakkı ve işsizlik fonundan yoksun bırakılmasına elbette göz yummayacağız. Dünya köleliği gördü. Ortaçağ’da da Avrupa’da derebeylerinin toprağını eken ve yalnızca karın tokluğuna hayatta tutunmaya çalışan beşerler vardı. Amerika’da toprak sahiplerinin afro-amerikan kökenli insanları köleleri ve hizmetlileri yaptığı bir devir vardı. Daha dünyanın birçok yerinde tarihin her noktasında köleliğin her türlüsünü gördük. Türkiye’de ağalık tertibi içerisinde marabaların olduğu bir devir de vardı. Lakin fakir köylüler ve emek verenler dünyanın her yerinde bu ağalık, kölelik tertibini çaba ederek ortadan kaldırdı. Artık başta A101 olmak üzere zincir marketlerde personellere dayatılan ağalık ve kölelik tertibini ortadan kaldırmalıyız. Mağaza Market-Sen olarak market çalışanlarını bu türlü bir sisteme terk etmeyeceğiz. Personelleri keyfi olarak işten atma, her hakkını gasp etme nizamının lakin çabamızla ortadan kaldırılacağını biliyoruz. Market emekçilerine “asla korkmayın, asla susmayın, yalnız değilsiniz” diyoruz. İşverenlerin keyfi uygulamalarıyla gerisine saklandıkları yasalar, emek verenlerin gücünden büyük değil. Başlarına gelen her problemde, en küçük bir hakları bile yense kesinlikle Mağaza Market-Sen’e başvursunlar, bizi arasınlar. En başından beri çalışanlara sıkça söylediğimiz bir cümle var: Asla yalnız yürümeyeceksin.”
Pekala personeller sendikaya ne anlatıyor? Aras, pandemi sürecinde market market gezdiklerini anlatarak emekçilerin kendilerine ilettikleri sıkıntıları da sıraladı: “Pandemi şartları zincir market personelleri için çok zorlayıcı biçimde geçiyor. Çalışanlar kapanışlarını yapması gerektiği saatte mağazadan çıkamıyor. Uzun çalışma saatlerinin karşılığını alamıyorlar. Zira “fazla mesai” diye bir tarif yok. Sisteme işlenen öteki, emekçinin çalışma saati öteki. En başta A101 marketlerde en büyük sorun “az emekçi, çok iş” siyaseti. A101’i ŞOK marketler takip ediyor. İşverenler temel karı, emekçi fiyatları üzerinden düşünüyor. Bir çalışana, üç personelin yapacağı işi veriyorlar. Molasız, fazla mesai fiyatı olmadan çalışma bu siyasetin devamı olarak emekçilere dayatılıyor.”
Zincir marketlerde personellerin en çok itiraz ettiği problemleri şöyle
-‘Az personel, çok iş’ siyaseti
– Personellere dayatılan uzun çalışma saatleri
– Fazla mesai fiyatlarının ödenmemesi
– Mola müddetlerinin tırpanlanması
– Personellerin zorla yıllık müsaadeye çıkarılması
– Müsaade günlerini emekçilerin seçememesi
– Korona virüslü ya da temaslı emekçilerin işe çağırılması yahut çalışamayan emekçilerden fiyat kesintisi
– Düşük fiyata düşük artırım
– Müşteriye eser satma zaruriliği
– Hak gaspı durumunda personellerin haklarını arayacakları sistemlerin işlemez hale getirilmesi
– Sistematik mobbing
Aras son olarak şunları söyledi: “Zincir marketlerin “ucuzluk” sloganlarıyla yaptıkları reklamların arkasında çalışanların sömürülen emek gücü var. Çözümsüzlük, personellere işverenler tarafından dayatılsa da yeni yollar açıyoruz. Mağaza-Market Sendikası olarak bu bölümde çalışan tüm çalışanların birliğini kurmak için adım adım ilerliyoruz. Biliyoruz ki market çalışanları bir çıkış yolu arıyor. Meselelerinin çok benzeri olduğunun farkındalar. Tahlil yolunun ise birlikten ve sendikayla birlikte uğraş etmekten geçtiğini öğreniyorlar.”