Getty Images/BBC
Kasım ayında İskoçya’da yapılacak 26. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı (COP26), dünyada iklim konusunda atılacak adımlarla ilgili beklentileri yükseltti. Pekala COP26’dan neler beklenebilir ve doruktan hangi kararlar çıkması bekleniyor?
Kasım ayında İskoçya’da yapılacak 26. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı (COP26), dünyada iklim konusunda atılacak adımlarla ilgili beklentileri yükseltti.
Pekala COP26 olarak kısaltılan dorukla ilgili neler biliyoruz?
COP, Türkçe’ye “Taraflar Konferansı” olarak çevrilebilecek “Conference of the Parties” tabirinin kısaltması. Her yıl düzenlenen tepe, 197 ülkeyi bir ortaya getirerek, iklim değişikliğinin ve ülkelerin bununla nasıl gayret edeceğinin tartışıldığı bir platform yaratıyor.
COP tepeleri, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Kontratı (UNFCCC) bünyesinde düzenleniyor.
Global ısınmaya yönelik hükümetler ortası birinci etraf kontratı olan UNFCCC’nin yürürlüğe girdiği 21 Mart 1994’ten bu yana, COP dorukları düzenleniyor.
Bu yıl düzenlenecek COP26, 1-12 Kasım tarihleri ortasında İskoçya’nın en büyük kenti Glasgow‘da yapılacak.
Getty Images/BBC
COP26 NEDEN KIYMETLİ?
COP26, Paris İklim Mutabakatı’nın imzalandığı 2015’ten bu yana kaydedilen gelişmenin değerlendirileceği birinci tepe olacak. Yakın geçmişe bakarak neler başarıldığı ve hangi hususlarda başarısız olunduğunun muhasebesi yapılacak.
Paris İklim Mutabakatı, insanlığın iklim felaketinden kaçınmak için ortaya koyacağı “oyun planı” olarak özetlenebilir.
Mutabakatla birlikte global ısınmayla ilgili kıymetli bir kriter resmen kabul gördü: Global ısınmanın, sanayi öncesi devirlerdeki sıcaklık bedellerinin 1,5°C üzerine ulaşması, gezegende geri döndürülemez tesirler meydana getirebilir.
Bu plana sadık kalmak için eldeki araçlardan başlıcası COP dorukları. Bu dorukları, devre ortasında futbolcuların toplanıp taktikleri konuşması ve herkesin kendi üzerine düşen vazifesi onaylaması üzere düşünmek mümkün.
Getty Images/BBC
Paris Mutabakatı’nın yapıldığı COP21’de herkesin uymakla yükümlü olduğu belirlenen maksatlar şunlardı:
Sera gazlarını azaltılmak
-Yenilenebilir güç üretimine sürat vermek
-Küresel ısınmayı 2°C’nin “oldukça altına” indirmek ve mümkünse 1,5°C ile sınırlamak
-İklim değişikliğinin tesirleriyle uğraş etmeleri için fakir ülkelere maddi yardım yapmak
Bu dorukta mutabık kalınan mevzulardan biri de, beş yılda bir “yolun neresinde olduğumuzu” görmek için kıymetlendirme yapmaktı. Bunun birincisi 2020 yılına işaretliydi fakat koronavirüs salgını nedeniyle COP26, 2021’e ertelendi.
Getty Images/BBC
COVID-19 SALGINI NELERİ DEĞİŞTİRDİ?
Koronavirüs pandemisi sadece tepeyi bir yıl ötelemekle kalmadı, birçok çalışmayı da frenledi.
Aykırısından, Covid salgını “ekonomik toparlanma” hakkında düşünmemiz için de eşsiz bir fırsat sundu.
Bu sıklıkta uçmak zorunda mıyız? Trafiğin en ağır olduğu saatlerdeki karbon salınımı, uzaktan çalışma yoluyla azaltılabilir mi? Sanayi ihtilali sonrası kentleşmenin yarattığı tahribatı restore etmeyi hedefleyen “kentsizleştirme” bir seçenek olabilir mi? Ve gibisi birçok soru, akıllarda yer etti.
ABD Lideri Joe Biden şimdiden selefi Donald Trump’ın Paris İklim Mutabakatı’ndan çekilme kararını geri çevirdi ve iklim dostu siyasetlerin ABD iktisadının toparlanma sürecinde öncelik taşıyacağını ilan etti.
COP26’da bir ortaya gelen tüm ülkelerin iklim değişikliğine karşı net ve kararlı adımlar atması ve uzun erimli maksatlar belirlemesi umuluyor.
Getty Images/BBC
COP26’NIN NE BAŞARMASI BEKLENİYOR?
COP26’nın birçok gayesi var.
Öncelikle Madrid’de yapılan bir evvelki COP25 doruğunda tahlilsiz kalan birçok husus var.
İsveçli iklim aktivisti Greta Thunberg’in o devir yaptığı konuşma hatırlanabilir. Greta, dünya başkanlarını iklim konusundaki eylemsizlikleri ve bilimsel delilleri yok saymalarına karşı uyarmıştı.
Bu davetler dahi, iklim değişikliğinin sonucu olarak savunmasız ve fakir ülkelerin uğradığı ekonomik kayıplar üzere kritik mevzularda görüş birliğine varılmasını sağlayamadı.
Getty Images/BBC
Karbon emisyonu kredisi ve karbon piyasası üzere bir sistemi kurmak konusunda da uzlaşılamadı.
Bu düzenek, çevreyi kirletenlerin, neden oldukları karbon salınımı için ödeme yapmasını, daha yeşil iktisatların ise ‘karbon kredilerini’ satmasını amaçlıyor.
Adil görünüyor değil mi? Lakin bir de şunu düşünmek gerek: Güçlü ülkelerin gerçek bir değişikliğe yönelmek yerine “parasını verip çevreyi kirletmesinin” önüne nasıl geçilecek? Ve örneğin bir ormanı yok eden ülkenin ne kadar ödeme yapması gerektiğine kim, nasıl karar verecek?
COP26’da tüm bu sorulara karşılık verilemeyebilir. Lakin en azından herkesin tıpkı noktada olduğunu teyit etmek ismine iklim gayeleriyle ilgili ortak bir takvim belirlenmesi gerekiyor. Bunun görece kolay olduğunu düşünebilirsiniz, lakin maalesef değil.
Bu nedenle Glasgow’daki tepe, yeni amaçlar belirlemeden evvel eldeki mevcut tabloyu netleştirmeye yarayacak.
Getty Images/BBC
Birinci öncelik, ülkelerin 2030’a kadar karbon salınımını azaltmak için daha agresif ve süratli adımlar atması ve bu yüzyılın ortasına kadar sıfır karbon salınımı maksadına uymalarını sağlamak olacak.
Bir başka tartışma da tabiat bazlı tahliller üzerine olacak. Bunun manası, iklim değişikliğiyle gayrette tekrar tabiatın kendisinden faydalanmak. Örneğin, seller ve kum fırtınalarının önüne geçmek için ağaçlandırma çalışmaları ya da karbon soğurma üzere tahliller üzerine tartışılacak.
Ekosistemleri korumak ve kömür kullanımını bitirmek üzere özel emeller için de gayeye dönük teşebbüsler oluşturulması bekleniyor.
Bu doruğa Greta‘nın katılması beklenmiyor. Fakat Papa’nın tepede yer alacağı söylentileri var. Her durumda, COP26 yakından takip edilmeyi hak ediyor.